دیوان پروین اعتصامی

رخشنده اعتصامی معروف به پروین اعتصامی، یکی از معدود شاعران زن ایرانی است که در محافل ادبی به شهرت رسیده است. عمر اعتصامی بسیار کوتاه بود و از این رو، تنها اثر چاپ و منتشرشده از او، دیوان اشعار اوست. این دیوان شامل ۶۰۶ شعر در سبک های مختلفی از جمله مثنوی، قطعه و قصیده می باشد.

محتوای اشعار پروین، درد مردم جامعه و تصویرسازی صبر و بردباری انسان هاست. اشعار دیوان پروین اعتصامی، نشان از نگرش و سمت و سوی فکری شاعر از اتفاقات زمانه است. اشعار پروین سوز و گدازی دارد که از درد مردم بی پناه و دردمند سخن می گوید. در برخی از این اشعار، تشویق انسان ها به دادخواهی و گرفتن حق، دیده می شود. سبک شعری اشعار پروین اعتصامی بیشتر در قالب پرسش و پاسخ و مناظره است. اشعار وی بیشتر رویکرد اجتماعی دارد و شناخت شخصیت اصلی شاعر از محتوای اشعار پیدا نیست. یکی از معروف ترین اشعار پروین اعتصامی، قطعه “اشک یتیم” است که به طور غیرمستقیم به خفقان و فقر موجود در عصر زندگانی اش اشاره دارد:

روزی گذشت پادشهی از گذرگهی

فریاد شوق بر سر هر کوی و بام خاست

                                                                                           پرسید زان میانه یکی کودک یتیم

                                                                                                    کاین تابناک چیست که بر تاج پادشاست

آن یک جواب داد چه دانیم ما که چیست

پیداست آنقدر که متاعی گرانبهاست

                                                                                                 نزدیک رفت پیرزنی کوژپشت و گفت

                                                                                                    این اشک دیدهٔ من و خون دل شماست

ما را به رخت و چوب شبانی فریفته است

این گرگ سالهاست که با گله آشناست

                                                                                                      آن پارسا که ده خرد و ملک، رهزن است

                                                                                                   آن پادشا که مال رعیت خورد گداست

بر قطرهٔ سرشک یتیمان نظاره کن

تا بنگری که روشنی گوهر از کجاست

                                                                                                         پروین، به کجروان سخن از راستی چه سود

                                                                                                             کو آنچنان کسی که نرنجد ز حرف راست ..????